Welsh Journals

ir. Mae damcaniaethau Eglwysi'r Dwyrain cyn belled oddi wrth Rufain yn fynych ag yd- yw ein syniadau ninnau. Dylid cofio fod yr eglwysi hyn yri hÿn nag Eglwys Rufain, a rhai ohonynt yn defnyddio iaith y Testament New- ydd, iaith y Tadau eglwyslg cyntaf ac iaith y Litwrgiau hynaf hyd heddiw. Cofier hefyd mai Groeg ac nid Lladin oedd iaith Eglwys Rufain am dros ddau can mlynedd, ac mai yn unol â'r ddamcaniaeth gyntefig y cyfnewidiodd hithau ei hiaith, sef addoli Duw yn iaith y werin. Y gwir yw, fod Rufain wedi newid ei dam- caniaethau yn fynych, ond cais gan bawb gredu mai yr un yn hollol ydynt erioed, a bod ei threfn heddiw yn ddigyfnewid er dyddiau'r ap- ostofion. Cafwyd damcaniaeth newydd yn 1870— ^Cyngor Anffaeledigrwydd y Pab; un ar- all yng Nghyngor Trent 1545-1563; hefyd cyn hynny yn amser y Pabau mawr a'r doctoriaid Scholasticaidd; hefyd yn y nawfed ganrif, ac yn olaf rhwng 440 a 600. Nid ydyw'r Dwyr- ain wedi cyfnewid ei ddamcaniaethau yn agos i'r fath raddau. Nid oes niwed o newid dam- caniaethau, ond os oes rhaid newid, rhodder yr GARDDIO YN YR ARDD, gan Tom Jons. Gwasg "Y Brython," 1947. 3/6. Pleser i mi oedd darllen "Yn yr Ardd," o waith y diweddar Mr. Tom Jones, ac yr wyf yn llongyfarch Cwmni'r Brython am ei gyhoeddi. Buasai'n golled fawr ped aethai'r sgyrsiau hyn i abergofiant. Y maent wedi eu hysgrif- ennu mewn iaith ystwyth ac mor hawdd eu darllen ag oedd i wrando arnynt ar y radio. Y maent yn ymarferol ac yn cynnwys cymaint HANES STUDIES IN WELSH HISTORY. Collected Papers, Lectures and Reviews. By J. F. Rees. tt. ix-xi, 1-184. Gwasg y Brifysgol, 1947. 10s.6c. Casgliad o bedair ysgrif, tair darlith a dau adolygiad yw cynnwys y gyfrol hon gan Syr Frederick Rees, Prifathro Coleg y Brifysgol, Caerdydd. Cyflywynir y gyfrol i'r diweddar Syr John Edward Lloyd, a fu farw ychydig ddyddiau cyn iddi ymddangos. Y clod mwyaf un rhyddid i bawb. Bodolaeth annibynnol Eg- lwysi'r Dwyrain a'u harferion eglwysig tradd- odiadol yw'r ateb gorau i honiadau'r Babaeth. Mae'r Eglwys yng Nghymru heddiw yn sefyll ar yr un tir ag Eglwysi'r Dwyrain parthed Rhufain, er feallai na ddarfu i'r Esgob Davies a Salesbury ddefnyddio'r ymresymiadau cyw- iraf. Yn fynych ceir argyhoeddiadau dyn yn gywirach na'i amddiffyniad ohonynt. Gellir dal yn ddilys ac yn gwbl ddiysgog y ffaith han- esyddol nad oedd gan Esgob Rhufain yr un aw- durdod ar yr Eglwysi Celtaidd hyd y 12fed ganrif, a'u bod felly yn annibynnol. Trawiadol iawn ydyw brawddeg olaf Saun- ders Lewis, "Nid gomiod dweud mai ateb y dyneiddwyr Cymraeg i Ddeddf Uno 1536 oedd y Ddamcaniaeth Brotestanaidd." (Hyn ar ôl ceisio dadlau mai yn erbyn y Babaeth yr yd- oedd!) Gellir ychwanegu-mai canlyniad y Ddamcaniaeth Brotestanaidd ydoedd Deddf 1563, yn gorchymyn cyfieithu a chyhoeddi'r Beibl a'r Llyfr Gweddi Gyffredin yn yr iaith Gymraeg. Heb y ddamcaniaeth dichon mai marw a wnaethai ein hiaith a'n diwylliant. Aberdyfi. J. W. JAMES. mewn mor ychydig o eiriau. Hawdd yw ei gymeradwyo fel llawlyfr mawr ei werth i bawb sy'n ymddiddori mewn garddwriaeth. Pleser oedd gweld cyhoeddi y sgyrsiau y cefais gymaint o fwynhad ac adeiladaeth wrth eu gwrando. Ficerdy, Llanllwch, Caerfyrddin. E. M. DAVIES. y gellir ei roddi yw dywedyd y buasai Syr John yn falch iawn ohoni ac o'i gyn-gydaelod ar staff Coleg y Gogledd a'i hysgrifennodd. Buasai hefyd, fel y gweddill ohonom, yn gof- idio am na chafodd Syr Frederick Rees yr hamdden i gyflawni'r bwriad a wnaeth ym