Welsh Journals

NODIADAU Ymddangosodd fersiwn o'r erthygl hon mewn llyfryn a ysgrifennwyd gan yr awdur ym 1985, sef A Short History of Llanilar Parish Church. Gosodwyd copi ohono gyda chasgliad Llanilar yn y Llyfrgell Genedlaethol yn Awst 1985. Rwy'n ddyledus i lawer un am gymorth parod wrth baratoi'r hanes. Yr Athro Ieuan Gwynedd Jones a'm hyfforddodd i weld ac i ddeall yr adnewyddu eglwysig yng Ngheredigion mewn cyswllt ehangach; bu ei awgrymiadau parod a phwrpasol yn sbardun lawer gwaith i mi i ddal at y gorchwyl. Diolchaf i staff y Llyfrgell Genedlaethol am fod mor amyneddgar wrth ymateb i'm ymholiadau di-rif, ac i Mrs. Eirlys Roberts, B.A. am ei pharodrwydd, ymhlith ei niferus ofynion eraill, i daflu golwg craff dros yr hyn a ysgrifennwyd. Bu'r Parch. E. Gareth Jones, B.A., ficer Llanilar, yn ddigon caredig i ganiatau i mi ddefnyddio amryw o ddogfennau a gedwir yng nghist plwyf Llanilar. I Archaeologia Cambrensis, XIV, 5th Series (1897), tt. 155-6. 2 Ibid, tt. 304-5. 3E. G. Bowen, The Settlement of the Celtic Saints in Wales (Llandysul, 1956), t. 21. 4S. Baring-Gould a J. Fisher, Lives of the British Saints (4 cyf., Llundain, 1907-13), 3, tt. 299-300. 5J. T. Lewis, 'The Church of Llanilar', yn The Welsh Gazette, 9 October 1952. 'Gwynfor Rees, A Short History of Llanilar Parish Church (1985), tt. 5-6. Cyfeirir ato o hyn ymlaen fel Rees, Llanilar Parish Church. 7 Ibid., t. 6. 8Eifion Evans, Godidowgrwydd Carmel. Hanes Carmel, Llanilar, 1743-1979 (Llanilar, 1979), t. 9. Cyfeirir ato o hyn ymlaen fel Evans, Godidowgrwydd Carmel. 'Welsh Office, Ministry of Housing and Local Government, Circular letter HB 16, dyddiedig 21 Ionawr 1964, yng nghist eglwys Llanilar. 10Gweler trafodaeth fer o'r traddodiad hwn gan Gwynfor Rees, 'Cofio 1485' yn Y Ddolen, Gorffennaf 1985, t. 12. II Seiliwyd y rhan fwyaf o'r sylwadau a'r ffigurau yn y paragraff hwn ar I. G. Jones, 'Ecclesiastical Economy: Aspects of Church Building in Victorian Wales', yn Welsh Society and Nationhood, Historical Essays Presented to Glanmor Williams (Caerdydd, 1984), tt. 216-231. Cyfeirir ato o hyn ymlaen fel Jones, 'Ecclesiastical Economy'. 12 Evans, Godidowgrwydd Carmel, tt. 18-20. 13 Gweler Jones, 'Ecclesiastical Economy'. "Ll.G.C., Llanrhystud Vestry Books, 24 April 1851. ,5L1.G.C, SD/F/380. Petition for a faculty to pull down and entirely remove the old church of Llangwyryfon. 17 February 1883. "Ll.G.C., SD/F/399. 'Rev. James Lewis, Letter to the Diocesan Office 2nd April 1874'. 17I. G. Jones, 'Church Reconstruction. in the Nineteenth Century', Cylchgrawn Llyfrgell Genedlaethol Cymru, XX, 4 (1978), tt. 352-60. 18 'Llanilar Public Vestry Minutes. 8th May, 1873'. "'Llanilar Church: Ground Plan Shewing Alterations. R. Kyrke Penson F.S.A. Architect', yng nghist eglwys Llanilar. 20I. G.Jones, 'The Rebuilding of Llanrhystud Church', ante, VII (1973), tt. 117-30. 21 Ll. G. C., SD/F/399, Lewis Letter.