Welsh Journals

OSTEOPOROSIS Mr Mel W. Jones Cyflwyniad Wrth feddwl am feddygaeth ataliol yn yr henoed, rhaid cofio bod nifer fawr yn dioddef o glefyd metabolaidd yr esgyrn, sef osteoporosis. Mae hyn yn achosi problemau mawr byd eang, yn enwedig yn y byd gorllewinol. Gan fod nifer yr henoed yn cynyddu, mae hyn am greu problemau mawr yn y dyfodol. Epidemig cudd ydyw osteoporosis. Mae'n effeithio ar esgyrn am flynyddoedd heb symptomau nes i'r asgwrn deneuo. Mae'r asgwrn wedi calchu'n iawn ac mae hyn yn wahanol i osteomalacia lle mae diffyg calchu yn yr asgwrn. Nid yw'r symptomau yn ymddangos nes i'r asgwrn wanhau digon a thorri. Y tri man arferol ydyw torasgwrn Colles, y fertebra a gwddf y ffemwr. Bydd hanner merched dros 80 oed wedi dioddef un o'r rhain. Toresgyrn Bydd 15% o ferched Ewropeaidd yn dioddef torasgwrn Colles yn ystod eu bywyd. Nid yw yn eu lladd wrth gwrs ond mae'n boenus, yn aml angen triniaeth o dan ryw fath o anesthetig ac yna nifer o wythnosau mewn plastr Paris. Hefyd, mae'n gallu gadael camffurfiad a symptomau sy'n parhau am gryn amser. Bydd dros 20% o ferched dros 70 oed wedi dioddef torasgwrn y cefn. Mae hyn yn gallu digwydd heb unrhyw anaf. Yn ogystal â bod yn boenus mae taldra'n cael ei golli ac mae crwb (kyphosis) yn gallu datblygu. Y broblem fawr gyda osteoporosis yw torasgwrn gwddf y ffemwr. Mae dau fath. Mae un yn digwydd drwy'r gwddf anatomegol. Yn aml, mae hyn yn amharu ar gylchrediad y gwaed i ben y ffemwr ac mae hwnnw'n gallu marw neu mae'r torasgwrn yn methu ag uno. Mae'r driniaeth yn cynnwys torri'r pen allan a rhoi cymalffurfiad rhannol yn ei le. Nid oes dim yn cael ei wneud i'r acetabiwlwm oherwydd nid yw'r rheini sydd yn torri gwddf y ffemwr yn cael arthritis fel rheol. Mae'r ail fath yn digwydd rhwng y ddau drochanter. Mae digon o waed yn mynd i'r torasgwrn ac mi fuasai'n uno wrth adael y claf yn ei wely am ryw dri mis. Ond wrth gwrs, fedr y cleifion hyn ddim dioddef bod yn y gwely mor hir heb gael niwmonia neu ddolur gwasgedd. Mae'r driniaeth yn cynnwys rhoi sgriw a phlât arbennig i ddal y torasgwrn ynghyd. Mae'r cleifion gyda thorasgwrn gwddf y ffemwr yn llenwi 20% o wlâu orthpedeg ac wedi costio tua £ 55 miliwn i'w trin yn 1990 ym Mhrydain. Hefyd, mae 20% o'r cleifion yn marw o fewn blwyddyn. Dosbarthiad Mae tri math o osteoporosis. Mae dau deip cynradd. Mae'r cyntaf yn effeithio ar ferched ar ôl diwedd y mislif, rhwng 55-65 mlwydd oed, yn enwedig